STL-MTCI Tenke Hamenus Importasun Fo’os

Dili- Governo liu husi Ministeriu Turismo Komercio no Industria (MTCI) tenke hahu deminui importasaun fo’os husi rai liur no suporta Ministeriu Agrikultura no Peskas (MPA) hodi hasae produsaun produtu local hanesan hare, batar no produtu seluk.

Koordenador grupu Hakmatek, Distritu Maubesi, Manuel Pereira hateten, Governu liu husi MTCI tenki hamenus volume importasaun fo’os husi rai liur hodi fo atensaun ba agrikultur sira hodi hasae sira nia produsaun.

Nia hatutan, hahu agora mak governu husi parte rua MAP no MTCI latau atensaun ba kestaun ne’e, Mak ba future TL sei depende nafatin ba fo’os importasaun ba vida moris agrikultur laiha mudansa.

Directur Nasional Agrikultur no holtikultura, Gil Rangel Da Cruz hateten, iha 2010 levantamenttu dadus MAP nian parese iha konkulzaun tanba iha redusaun uitoan iha produsaun.

Maibe, ne’e sei observa deit iha primeiru epoka seidauk to’o targetu ne’ebe tinan kotuk iha.

Produsaun lasae tanba iha difikuldade hanesan udan bo’ot ne’ebe estraga kanun hasan barak. Ne’ebe mibilizasaun traktor sira ne’e sai paradu, tanba fornesementu mina husi sentral mos paradu. Basa'a dalan a'at nune’e udan bo’ot iha kosta sul kadaves la fo hatene fatin para halo operasaun ba kuda batar iha segunda epoka.

Nia haktuir iha 2007 produsaun hare sae husi 80 mil, tuir dadus konkretu produsaun hare iha 2005 MAP produs aserka 50 mil toneladas hare kulit. 2006 produs 55 toneladas no 2007 produs 60 toneladas Tuir MAP nia kalkulasaun hare 60 toneladas dulas ba fo’os bele hetan 30 toneladas resin.

Iha tinan 2008 produs ona hare kulit 80 mil, tinan 2009 sae 120 mil. Produsaun ne’e sae tanba ho esforsu ne’ebe governu halo liu husi distribuisaun traktores barak ba agrikultur sira.

Total traktores ne’ebe distribui ona mak 2.591. Traktor liman distribui ona 300 resin para halo operasun fila rai hodi hasae produsaun ida ne’ebe boot liu.

Targetu MAP katak kada tinan hahu husi 2007 to’o 2008 kuaze hasa'e 2 mil hectar. Hanesan iha tinan 2007 iha deit natar efetivu iha 35 too 38 mil, 2008 bele ileva ona ba 45 mil hectar hodi kuda, nia salent.

Dicrektur luta hamutuk Merecio Akara hateten, MAP iha inisiativo hodi inpoin tractores fini ne’ebe ho objectivu atu hasa'e produsaun para bele eksporta mos ba liur. Maibe ida ne’e sedauk fo rezultadu masimu.

parte ne’ebe mak MAP nia konsege aumenta produsaun oituan hanesan iha Baucau Sub Distritu Vemasi, MAP nia produsaun hare aumenta oituan.

Nia hatutan, produsaun iha oituan maibe MTCI lakonsege fasilita distribuisaun, ida mak realidade no sei depende ba inporntasaun hosi rai liur.

Iha parte seluk Ministro Turismu Comercio no Industria Gil Alves da costa hateten, Ministeriu ne’e sei la hapara importasaun fo’os hosi rai luir, tanba hare ba produsaun rai laran to’o para prudusaun rai laran la to’o para populasaun sira atu consume. Sekuando produsaun hare iha tinan tinan sae, governu sei hamenus deit volume importasaun.

Tuir nia katak, sei kuandu produsaun iha rai laran la sae governu sei nafatin inporta fo’os para bele garante povu wainhira iha dezastre naturais iha rai laran.